SOSYAL FOBİ
Sosyal Fobi Nedir ?
Kişinin başkaları tarafından eleştirilme ve değerlendirilme kaygısı taşıdığı, başkalarının yanında rezil olacağı veya utanç duyacağı durumlara düşeceği korkusuyla sosyal ortamlara girmekten çekindiği ve kaçındığı kaygı bozukluğuna sosyal fobi denir. Sosyal fobi yaşayan insanlar, bir işi başkalarının yanında yaptıklarında veya diğer insanlarla etkileşime girmeleri gereken durumlarda korkarlar ve bu durumdan kaçınmaya çalışırlar. Sosyal fobisi olan kişiler, korktukları bir durumla karşılaştıklarında; çarpıntı, titreme, kaslarda gerginlik, mide ve baş ağrısı veya sıcak basması ve üşüme hissi yaşarlar.
Hangi durumlarda görülür ?
Sosyal Fobinin Alt Tipleri
Sosyal fobinin 3 alt tipi vardır;
1) Özgül Tip : Sadece özel bazı durumlarda görülür. Örnek olarak topluluk önünde
konuşma yapmak verilebilir.
2) Yaygın Tip : Kişi, sosyal ortamların çoğunda kaygı yaşayabilir ve sosyal fobi
belirtilerini gösterebilir. En sık görülen ve kişinin sosyal yaşantısını en çok etkileyen türü yaygın tiptir. Örnek olarak başkalarının yanında yemek yiyememe ve arkadaş grubunda sohbete katılmaktan çekinme verilebilir.
3) Performans Anksiyetesi : Sosyal fobinin türü, sadece kişinin performans göstermesi gerektiğinde ortaya çıkar. Sınava girecek olan bir öğrencinin yaşadığı kaygı ve kalabalık bir topluluğa konser verecek olan müzisyenin kaygısı performans kaygısı yaşanabilecek durumlara örnektir.
Sosyal Fobinin Görülme Sıklığı
Sosyal fobi en sık görülen psikolojik rahatsızlıklardan biridir. Yapılan araştırmalara göre sosyal fobi görülme oranı yüzde yedi ile 12 arasında değişmektedir. Ayrıca üniversite öğrencilerinin yaklaşık yüzde 24’ünde sosyal fobi görülmektedir. Erkeklere oranla kadınlarda daha sık görülen bir rahatsızlıktır. Sosyal fobinin başlangıç yaşı alt tiplerine göre değişmekle beraber genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkar.
Sosyal Fobinin Nedenleri
Kalıtımın rolü çok yüksek olmasa da ailesinde veya akrabalarından birinde sosyal fobi bulunan bir bireyin bu rahatsızlığa yakalanma oranı daha fazladır.
Sosyal fobinin genellikle çekingen ve kendine güveni düşük kişilerde daha çok görüldüğü düşünülmektedir.
Aşırı koruyucu, baskıcı veya mükemmelliyetçi ebeveynlere sahip olan bireylerde sosyal fobi görülme olasılığı fazladır.
İnsanın yaşamı boyunca karşılaştığı ciddi olaylar sonrasında sosyal fobi görülebilir. Örnek olarak bir yakınını kaybetme veya ayrılık verilebilir. Ayrıca toplum içerisinde kendimizi kötü hissettiğimiz durumlar da sosyal fobiye sebep olur. Örneğin, herhangi bir yanlışımızda toplum tarafından dalga geçilip, küçük düştüğümüz veya rezil olduğumuzu hissedersek bazı bedensel ve zihinsel belirtiler yaşayabiliriz. Bu belirtiler bir sonraki ortamı da tetikler ve çekinir veya kaçınırız.
SOSYAL FOBİNİN PSİKOTERAPİSİ MÜMKÜN MÜDÜR ?
Sosyal fobi; terapisi mümkün olan bir anksiyete ( kaygı ) bozukluğudur. Kaygı problemlerinde bilişsel etmenlerin yanı sıra geçmişteki yaşanmışlıklar da tetikleyici faktörler arasında yer alır. Bu sebeple, bilişsel terapiler ve EMDR terapisi çok önemlidir. Yukarıda verdiğimiz örnekteki gibi toplum tarafından dalga geçilmesi veya rezil olunduğu hissei travmatik bir etki yaratabilir. Bu konuda EMDR terapisi olldukça tercih edilir. Ayrıca; sosyal fobinin yarattığı kaygı bozukluklarına sebep olan düşünceleri anlayabilmek ve bu düşüncelerle başa çıkmayı öğretebilmek için de Bilişsel Davranışçı Terapi yöntemi olarak çok sık kullanılmaktadır.
Kişi, çok yoğun bir kaygı bozukluğu yaşıyorsa veya bu durumla baş edemiyorsa psikiyatrik destek alması da önerilir.
Kaygı Bozukluğu Olan Kişilerin Yakınları Ne Yapmalıdır ?
Sosyal fobi; yalnızca bu rahatsızlığı yaşayan kişiyi değil, bu kişilerin yakınlarını da etkileyebilmektedir. Bu bireyler, toplum içinde değerlendirilmekten çekinirler ve yanlış anlaşılmaktan korkarlar. Bu sebeple yakınları tarafından destek görmeleri onlar için büyük önem taşır. Son olarak yakınları bu kişileri, ilgili ruh sağlığı uzmanlarından yardım alma konusunda ikna etmeleri ve yönlendirmeleri gerekir.
Uzman Klinik Psikolog M.Berk KARAOĞLU