Çocuklarda konuşma yetkinliği, bireysel farklılıklara göre; hız, şekil ve tarz olarak farklı yaşlarda meydana gelebilmektedir. Her yaşa göre belirli bir olgunluğa erişmesi gereken çocukta, bu yaş sürecinden daha geç sürede gerçekleşen, yaşıtlarına göre daha yavaş ve geri olan konuşma durumlarında konuşma gecikmesinden bahsedilebilir.
Neden Konuşma Gecikmesi Olur?
- -zihinsel yetersizlik sözkonusu olabilir. Bu durum, konuşma yetkinliğinin önüne set kurabilir.
- -fiziki yetersizlikler
- -işitme kaybı ve görmede yaşanan bozukluklar
- -uzun süren hastalıklar
- -çevrenin konuşma gelişimine eksik olan desteği
- Uygun ortam ve uyarıcıların olmayışı
- -iki dil konuşulan aile ortamı
- -baskıcı anne baba tutumları
- -ait olma, sevilme, kabul görme gibi ihtiyaçların eksikliği
- -dudak, çene, damak yapısı gibi biyolojik etkenler
Çocuklarda görülen konuşma gecikmesi, aslında çok şiddetli değildir ve sadece bir sebebe bağlamak doğru olmayabilir. Bazen nedensiz bir şekilde yine konuşma gecikmesi görülebildiği gibi, bir anda akıcı ve yaşıtlarına göre normal bir şekilde konuşma yetisi yerine gelebilir, çocuk düzgün, net ve açık bir şekilde konuşabilir.
Konuşma Gecikmesinde Belirtiler Neler Olabilir?
- Sınırlı sayıda sözcük kapasitesi
- Çok az konuşmak ya da hiç konuşmamak
- Yutma ve çiğnemeye dair sorunlar
- Jest ve mimiklerin kullanımında zorlukların yaşanması
- Anlaşılmayan seslerin çıkartılması ve dinliyormuş gibi davranılması
- Çevreyle olan uyum sorunları
- Yalnız kalma isteği ve iletişimde isteksizlik oluşu
- Kendini ifadede zorlukların yaşanması
- Belleğin zayıf olma durumu
- Kavramları, kelimeleri, ifadeleri geç ya da uzun sürede öğrenmek
- Kendini ifade ederken farklı ve aşırı tepkilerin verilmesi ( vurma, bağırma, çarpma.. )
Bunların yanında;
- 2 yaşlarında ikişer kelimelik konuşamayan
- 3 yaşlarında sorular soramayan, cümleler kuramayan
- 3 yaşını doldurduğu halde işaretlerle iletişim kuran
- 4 yaşını doldurduğu halde anlaşılırlığı düşük olan
- 5 yaşlarında olup ‘l’ ve ‘r’ seslerini çıkarmada zorluk yaşayan
- 3-5 yaşlarında kekemelik tarzı konuşan
- Göz teması kurmada zorluk yaşayan
- İletişim halinde algılamada ve anlayıp kavramada sıkıntılar yaşayan
çocuklarda da konuşma gecikmesi olma ihtimali vardır.
Burada önemli olan nokta bu belirtilerin devamlılığı ve sıklığıdır. Çocuklarla ilgili birçok konuda sorunlar, sıkıntılar olabilmektedir ve bunların hepsinin en başında anne baba için sabırlı olmayı bilmek gerekmektedir. Konuşma süreci de özellikle sabır isteyen bir durumdur. Anne babada bu belirtilere dair bir şüphe ya da soru işareti varsa hiçbir şekilde vakit kaybetmeden dil ve konuşma terapistine başvurulması gerekmektedir. Önceden alınmayan önlemler ya da gecikmiş müdahaleler çocukta ileriki yaşamında sosyal, psikolojik ve fiziksel olarak sorunlara yol açabilmektedir.
Bu noktada önemli olan değerlendirmeler şunlardır;
- -Kulak Burun Boğaz değerlendirmesi
- -İşitme testi
- -Psikolojik Değerlendirme
- -Konuşma ve Duyma Kontrol Listesi
Her zaman terapist desteği şart değildir, gerekli muayeneler ve kontroller yapıldıktan sonra alınabilecek olan bazı önlemler ve dikkat edilecek olan bazı noktalarla bu durum düzelebilmektedir.
Anne Babalar Ne Yapmalıdır?
- Oynanan oyun ya da seçilen aktivitelerde konuşmaya yönelik, çocuğun konuşmasını sağlayacak olanlar tercih edilmelidir.
- Çocukla bolca konuşmaya çalışılmalı; yavaş, akıcı, düzgün, açık bir şekilde konuşmaya dikkat edilmelidir.
- Konuşmaların daha etkili olması adına, gerçekle bağlaşlaştırılmalıdır. (nesne, resim, hareket.. )
- Taklite önem verilmelidir (taşıt sesi, hayvan sesi )
Önemli olan noktalardan biri de, aile içi takip ve öğretmenlerin takibidir (okul ortamı varsa) . Çocukla ilgili gözlemlere, değerlendirmelere dikkat edilmeli; bir değişim, gelişme, ilerleme ya da farklılık gibi durumlar söz konusuysa kesinlikle üzerinde durulmalıdır. Anne babalar titiz ve hassas davranmalı, gereken özeni göstermelidir.
Özel Berk Karaoğlu Aile Danışma Merkezi