Herkes sinirlenir, kızar, bir şekilde öfkesini dışarı yansıtır. Aynı durum çocuklar için de geçerli olduğu gibi çok da normaldir fakat ‘çocuktaki öfke’ yansımaları zaman zaman anne babaları zor durumda bırakarak, bir problem haline gelebilir. Bu durumlarda öfkenin sebepleri, nasıl yansıttığı, anne babanın nasıl ve ne kadar tepki verdiği oldukça önem taşımakta; hepsi ayrı ayrı ele alınmalıdır. Bu şekilde öfke sorunu açık ve net bir şekilde çözülebilir.
Çocukta Neden Öfke Olur?
- engellenmişlik hissi yaşıyorsa
- herhangi bir durumdan, sözden, olaydan incinmişse
- tam olarak istekleri yerine gelmemişse
- yaptığı bir şeyden istemediği sonuçlar almışsa
- çocuğun aklındakiler, beklentileri tam olarak karşılanmamışsa
- aile içinde şiddet, çatışma ya da buna yakın örnekler varsa
- çocuk ihmali söz konusuysa
- çocukta yetersizlik hissi varsa
- anne baba arasında tutarsızlıklar mevcutsa
Bu maddeler varsa eğer, çocuk öfkesini sert ve saldırganlık tarzında dışa vurabilir. Ya da bağırarak, ağlayarak, hırçınlaşarak, çevreye hatta kendisine zarar vererek bunu gerçekleştirebilir. Özellikle 1,5 ve 3 yaş aralığındaki çocuklarda bu davranışlar artış gösterebilmektedir. Belli bir yaşa kadar çocuklardaki öfke normaldir. Fakat 4 yaşından itibaren ileri boyutta öfke ve saldırganlığa dair sorunlar oluşuyorsa, çevreye karşı sık sık zararlı davranışları varsa, öfke nöbetleri devam ediyorsa kesinlikle bir uzmandan destek alınmalıdır.
Anne Babalar Öfkeli Çocuk’ta Ne Yapmalı?
- Öncelikle anne baba öfkeyi kabul etmelidir, doğal karşılamalıdır. Öfke, çocuk için de yaşanması gereken bir duygudur ve çocuk bunu dışa vurabilmelidir.
- Anne babalar çocuklarının aşırı öfkelenmesi durumlarında sakinliğini kesinlikle korumalıdır.
- Eğer çocuk, öfke anında zarar verici hamlelerde bulunuyorsa; öncelikle o davranış durdurulmalıdır. Daha sonra konuşarak sakinleştirmeye geçilmelidir.
- Ağlamak, bağırmak gibi bir durum varsa, bir yere kadar çocuğa izin verilmelidir (içindekileri atması adına).
- Çocuğa kesinlikle karşı çıkarak yaklaşılmamalı, aşırı tepkilerden kaçınılmalıdır.
- Olabildiğince doğru sözlerle çocuğa yaklaşılmalı, sakin, yumuşak bir tavır sergilenmeli; empati yapılarak çocuk anlaşıldığını hissetmelidir.
- Anne babalar, öfkenin ne zaman, hangi durumlarda, nasıl, neden meydana geldiğini öğrenmeye çalışmalı; ona göre bir yol izlemelidir.
- Ayrıca aile içinde belli kurallar konulmalı, aile çocuğa model olmalıdır.
- Anne babalar saldırganlık ya da öfke durumlarında çocuğa istediğini vermemelidir. Bu davranış, çocuğun yaptığı davranışı pekiştirecek; sonraki seferlerde de aynı şekilde davranırsa istediğini elde edebileceğini düşünecektir.
- Çocuğun yaşına ve algısına göre sorumluluk, uykusuzluk, yorgunluk, açlık, sağlık durumlarına öncelikli olarak dikkat edilmelidir.
- Çocuklara ani bir emir verilmemeli, birden bir şey istenmemelidir (çok ekstra bir durum olmadıkça). Çocuğun durumuna göre yavaş yavaş, ya da etkilemeyecekse bir süre sonra güzel bir şekilde çocuktan bir şeyler istenmeli, çocuğa bir şey söylenmelidir.
- Çocuğa yapabileceklerine dair seçenekler sunulmalı, zorlanmamalıdır. Çocuk onların içinden kendi seçmelidir. Çocuk böylece kendisine ve kararlarına değer verildiğini hissedecektir.
- Medya konusunda da anne babalar hassas olmalı, şiddet-öfke-saldırganlığa yönelik yayınlardan çocuk uzak tutulmalıdır.
- Çocukla öfkenin sebebine dair konuşulmalıdır. ‘Bu sorunu nasıl çözebiliriz?’ şeklinde sorularla, çocuğu da çözüme katarak işbirliği içerisinde hareket edilmelidir. Öfkesinin sebebi olan duygu ya da düşünce netleştirilmelidir. Bu şekilde çocuğun;
-problem çözme becerisi
-iletişim becerileri
-çözüm önerileri oluşturma
konularında gelişimi desteklenmiş olacaktır.
- Çocuğa sorunla başa çıkması öğretilmelidir. Bu gibi durumlarda neyi neden yapması ya da yapmaması gerektiği, neler yapabileceği ya da yapamayacağı konusunda konuşarak yol, yöntem belirlenmelidir.
- Çocuğa sosyal anlamda olgunluğunun artması için sorumluluklar verilmelidir.
- Çocuk bir uzmana götürülmeli ve kendisini ifade etmesi sağlanmalıdır.
Anne babalar çocukları için bu noktalara dikkat etmesi gerektiği gibi, kendileri için de bu konuda üzerine düşenleri yapmalıdır. Uzman desteğiyle beraber, aileye yapılacak olan danışmanlık, ebeveyn eğitimi, aile terapisi gibi hizmetlerle anne babalar da bilinçlendirilmeli, daha iyi ve sağlıklı bir aile yapısı oluşturulmalıdır. Danışmanlık merkezimizde de buna yönelik hizmet verilmekte olup, detaylı şekilde bütün durumlar incelenmekte, en iyi çözüm yolları bulunmaktadır.
Özel Berk Karaoğlu Aile Danışma Merkezi