Narsizm kelimesi Yunan mitolojisindeki Narkisos kahramanının su içmek için eğildiği gölde yansımasını görerek kendine aşık olması üzerine saatlerce, günlerce kendini izleyerek aç, susuz kalıp ölmesi efsanesine dayanmaktadır. Yani kişinin kendine aşırı hayranlık beslemesi, mental ve fiziksel benliğinden aşırı hoşnut olması durumudur.
Freud narsizmin temelini bireyin cinsellik enerjisini herhangi bir nesneye gerek duymadan kendi bedenine aktarması, çocukluk mastürbasyonunda erojen nesneyi kendisi olarak görmesi şeklinde aktarmıştır. Sağlıklı ruh halinden uzak olmayı nevroz olarak isimlendiren Freud narsist yapılanmayı “narsistik nevroz” olarak nitelendirmiştir. Freud’a göre narsistik nevroz özelliği gösteren kimseler, kendi içsel dünyalarından sıyrılıp dış dünyayla veya terapistle sağlıklı ilişki kuramayacağını belirterek tedaviye olumlu yanıt veremeyeceğini savunmuştur.
İnsan, yaşamını daha iyi idame edebilmek için narsizmin verdiği enerjiden dayanak alır. Narsizm yaşantıyı devam ettirebilmek için gerekli olsa da gereğinden fazla olduğunda kişiye ve çevresindekilere güçlükler yaşatmaktadır. Sağlıklı olan narsizmde beğeni ve hayranlık kişi ile kişinin ürettiği nesneyle orantılı ilişkide olmalıdır. Örneğin kitap çıkarmak için aylarca emek veren, içeriğini zenginleştirmek için bolca okuyan bir yazarın kitabının çok satması kendi başarısına ve ürettiği esere duyduğu hayranlık dengeli bir durumdur.
Narsist bireyin hekimler tarafından tanı alması için erken ergenlik döneminden itibaren aşağıdaki belirtilerin en az 5’i veya daha fazlasını göstermesi gerekmektedir.
Narsistler dışarıdan her ne kadar kendilerine güveniyorlarmış gibi görünse de temelde yatan problem bireyin kendini algılayışındaki eksikliklerdir. Bu bireyler çevresindeki kişileri rahatsız edici şekilde eleştirerek odağı kendilerinden uzaklaştırmaya çalışırlar çünkü öz eleştiri yapamazlar. Narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, başkalarından saygı ve ilgi görmeye yönelik sürekli arayış halinde davranarak beğenilme duygularını desteklemeye çalışırlar. Bu da çok kırılgan olan özsaygılarını gizleme isteğinden kaynaklanmaktadır. Çevresindekilerinin duygularını önemsemezler, empatiden uzak ve manipülatif davranışlar sergilerler.
Narsistle herhangi bir duygusal veya arkadaşlık ilişkisi sürdürmek tahmin edeceğiniz gibi kolay olmayacaktır. Empatiden yoksun olması sebebiyle duygularınızı anlamaya çalışmayan, agresif tavırlar sergileyen, ilişkilerini güç temelli kuran davranışlar sergilemesi karşı taraf için üzücü ve çaresiz hissettiricidir. Ancak narsist özellikler gösteren kişilerle narsist kişilik bozukluğu olan kişiler iyi ayırt edilmelidir. Çünkü her insanın yaşamını daha iyi sürdürebilmesi için narsistik ihtiyaçları vardır. Burada önemli olan narsistle kurduğunuz ilişkide narsizm özelliklerinin işlevselliği bozacak boyutta olup olmamasıdır. Sürekli kibirli olma hali, başkalarını küçümseme, kendini diğerlerinden üstün görme, her zaman haklı olduğunu düşünme, duygu ve empati eksikliği ilişkilerin işlevselliğini bozar. Ancak işlevselliği etkilemeyecek düzeydeyse yani ilişkinizi sürdürebilecek ancak onarılması gereken durumlar var ise ortak bir paydada buluşulması gerekmektedir. Bu bireylere karşı kendi beklentilerinizi haklılık çatışmasına girerek değil somut beklentiler yoluyla ifade edilmesi sağlıklı olandır. Narsistler her ne kadar bu isteklerini gizlemeye çalışsalar da ilgi, sevgi ve onaylanmaya abartılı şekilde ihtiyaç duyarlar. Kendi duygusal durumumuz da göz ardı edilmeden, doğru sınır çizilerek sevdiğinizi hissettirmek, taktir etmek önemlidir.
Narsist kişiler, bahsettiğimiz gibi öz eleştiriye açık olmadıklarından genellikle başkalarının zorlaması üzerine veya narsistin olumsuzluklarına maruz kalanlarla sürece başlanır. Danışma sürecinden fayda sağlayabilmeleri için danışanın öncelikle narsist özelliklerinin işlevselliği bozacak düzeyde olduğunu kabul etmesi ve bu özelliklerden sıyrılması beklenmektedir. Narsist kişilik bozukluğu tanısı almış kişilerle danışma sürecinde şema terapinin katkısı büyüktür. Bu bireylerin anne- babasından sağlayamadığı duygusal ihtiyaçlar, içsel motivasyonundaki düşüklükler ve güçsüzlükler, sürekli başarmak zorundaymış hissiyatı duygusal yoksunluk ve yüksek standart şeması ile anlamlandırılabilir. Bu şemaların incelenmesi kişinin sosyal, akademik, iş, aile yaşantısındaki bozuklukların sebebini görmesine, farkındalığının artmasına ve kabul etmesine katkı sağlayacaktır. İnsan ilişkilerine katkı sağlamak, empati becerisi kazanmak adına grupla psikolojik danışma süreci de önerilebilir. Psikanalitik yaklaşımla erken çocukluk dönemindeki ebeveyn çocuk ilişkisi incelenerek narsisizmi oluşturan savunma mekanizmaları incelenebilir. Diğer yandan EMDR de sıklıkla uygulanan bir yöntemdir.