Kişiliğin Gelişim Dönemleri

FREUD’UN PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM KURAMI VE ERİCSON’UN PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMIYLA GELİŞİM DÖNEMLERİ

       Çoğu insanın yaşadığı temel problemler olan yakın ilişkiler kurmaktan kaçınmak ve korkmak, diğerlerine güvenememek, kendine yeterli sevgiyi ve güvenememek, saygı duyamamak, öfke vb. duygularını ifade etmekte güçlük, duygularının farkına varamamak, cinsel duyguları, kimliği ve dürtülerini kabul edememek vb. kişilik gelişimine etkisiyle ilişkilendirilmiştir.

Freud’un Geliştirdiği Psikoseksüel Gelişim Kuramına Göre;

  • Gelişim ergenlik dönemine kadar incelenmiştir.
  • Yaşamı oral dönem, anal dönem, fallik dönem, gizil dönem ve genital dönem olarak beş temel dönemde açıklamıştır.
  • Kişilik gelişimi için yaşamın ilk 6 yılının büyük önem taşıdığını belirtmiştir.
  • Kişilik gelişimi cinsel enerjinin çeşitli hassasiyet bölgeleriyle ve saldırganlıkla ilişkili olduğunu betimleyerek sevgi ve güven oluşturma, zorlu duygularla başa çıkma ve cinsel dürtülerin kabulünün önemini aktarmıştır.
  • Bireyin yaşadığı kriz dönemleri ancak ilgili dönemde çözülebilir. Bir diğer dönemde telafi edilemez.

 

‘FREUD’UN PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM YAŞAM DÖNEMLERİ’

Freud yaşam dönemlerini 5’e ayırmıştır:

1.ORAL DÖNEM: YAŞAMIN İLK YILI (0-1 YAŞ)

Bebek doğduktan sonra annesinin memesini emme eylemini gerçekleştirerek hem karnını doyurmakta hem de haz almaktadır. Bu noktada bebeğin temel alması gereken besinleri karşılaması gerekmektedir. Karşılanmaması durumunda ilerleyen dönemlerde, paylaşım duygusunda eksiklik ve açgözlülük gibi durumlara sebebiyet verebilmektedir. Bazı oral saplantılar, kişinin bebeklik döneminde haz gereksiniminden yoksun kalmasından kaynaklanmaktadır. Kişi artık bir yetişkin olduğunda oral dönemine takılı kaldığı için, sosyal ilişkilerinde güvensizlik duygusu, ailesi, arkadaşları ve partnerinin ona göstermiş oldukları sevgiyi kabul etmemek gibi davranışlarda bulunabilir.

2. ANAL DÖNEM:1-3 YAŞ

Kimlik kazanımında, anal bölge haz kaynağı. Kişi, yetişkin olduğunda öfke kontrolünde problemler yaşıyor ise, bunun sebebi anal dönemde yaşanan bir çatışma olabilir. Ebeveynler, yoğun düzeyde bir disiplin ile yaklaşıyorsa bu durum çocuğun kimlik kazanımına etki etmekte ve obsesif-kompulsif (OKB) gelişimi de gözlenebilir. Anal dönemde, duygularını nasıl ve ne şekilde ifade edeceğine yönelik bir kazanım elde ederler.

3.FALLİK DÖNEM:3-6 YAŞ

Fallik dönemde çocuk, karşıt cins ebeveyne karşı cinsel bir çekim hissetmeye başlar. Bu durum bilinçaltında gelişmektedir. Erkek çocuk, babayı rakip olarak görmekte ve anneye ulaşmak için babasını itmektedir. Bu komplekse ‘OEDİPUS KOMPLEKSİ’ olarak adlandırılmaktadır. Kız çocukta, babaya bir çekim hissedecek ve anneyi saf dışı bırakmak isteyecek, anneyi rakip olarak görecektir. Bu komplekse ise, ‘ELEKTRA KOMPLEKSİ’ adı verilmektedir. Anne-babanın fallik dönemde çocuğun bu karmaşasına karşı vermiş oldukları tepkilerin çocuğun yetişkinliğe uzanan duyguları ve cinselliği üzerinde etkisi oldukça büyük olmaktadır.

4.GİZİL DÖNEM:6-12 YAŞ

Kişide bazı cinsel içgüdülerin oluşturduğu yaraları belirleyen dönemdir. Bu dönemde çocukta cinsel ilgiler görülebilmektedir. Aynı zamanda çocuk, okula ve sosyal çevresine karşı da bir ilgi geliştirmektedir. Bu dönemle birlikte çocuk, artık dışarıya doğru açılmakta ve sosyalleştiği gözlenmektedir.

5.GENİTAL DÖNEM:12-18 YAŞ

Bu dönem ergenliğin başlangıcı kabul edilir. Sınırlar çizilmektedir. Bu ergenlik döneminin başlaması ile birlikte ergen, spor, eğitim, akranları ile vakit geçirmek vb. sosyal faaliyetleri ile cinsellik yönünde bulunan enerjisi yön değiştirmektedir.

 

ERİCSON’UN GELİŞTİRDİĞİ PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMINA GÖRE;

  • Gelişim dönemlerini 8 döneme ayırarak incelemiştir:
  • Güvene karşı güvensizlik
  • Erken çocukluk dönemi (1-3 yaş) :Otonomiye karşı utanç ve çekingenlik
  • Okul öncesi (3-6 yaş): Girişime karşı suçluluk
  • Okul dönemi (6-12 yaş): Üretkenliğe karşı durgunluk
  • Ergenlik (12-18 yaş): Kimliğe karşı kimlik karmaşası
  • Genç yetişkinlik: Mahremiyete karşı yakınlık
  • Orta yaş: Üretkenliğe karşı durgunluk
  • Yaşlılık: Bütünlüğe karşı ümitsizlik
  • Gelişimin ve değişimin sürekli olduğunu bu nedenle tüm yaşam bölümlerinin ele alınması gerektiğini düşünmüştür.
  • Kişilik oluşumunda sosyal çevrenin önemini vurgulamıştır.
  • Bireyin her yaşam döneminde bir krizle karşılaştığını ifade etmiştir ancak kriz ilgili dönemde çözümlenmezse bir diğer dönemde de çözülebileceğini düşünmüştür.

 

Ericson’un Psikososyal Gelişim Evreleri:

  1. Yaşamın ilk yılı: Güvene Karşı Güvensizlik: Bebeğin temel fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının doyurulması ile ilişkili dönemdir. Bebeğin bu ihtiyaçları karşılandığında temel güven duygusu gelişir. Karşılanmadığı taktirde ise kendiyle ve diğerleri ile olan ilişkilerinde güvensizlik, dış dünyayla kurulan bağda zayıflık belirir.
  2. Erken Çocukluk Dönemi (1-3 yaş), Otonomiye Karşı Utanç ve Çekingenlik: Çocuk kendine güven duygusundan hareketle kendi kendine sınırlarını keşfetme, öğrenme, deneyim ve keşfetme dönemindedir. Çocuğun özerkliğine ve bağımsızlığına ket vurulursa başa çıkma becerileri zayıflayarak yetersizlik duygu yaşar.
  3. Okul Öncesi Dönem (3-6 yaş) Girişime Karşı Suçluluk: Çocuklar kendileri için anlamlı faaliyetlerde bulunduğunda desteklendiğinde dış dünyayla bağları kuvvetlenir ve olumlu benlik algısı şekillenir, hedefleri doğrultusunda ilerler. Kararları desteklenmezse suçluluk ve pişmanlık duygularına kapılarak aktif konumdan çıkma ve başkaları yönelimli olma davranışları sergiler.
  4. Okul Dönemi (6-12 yaş) Üretkenliğe Karşı Aşağılık Duygusu: Çocuk cinsiyet rollerine uyumlu kimlik geliştirme ve dış dünyayla bağlantı kurma eğilimindedir. Bu dönem çocuğun dünya anlayışını geliştirme, okulla ilgili temel gereksinimlerini ve sorumluluklarını, kişisel hedeflerini gerçekleştirme ve sosyalleşme dönemindedir. Bu konulardaki başarısızlığı çocuğun yetersizlik duygusuna kapılmasına neden olacaktır.
  5. Ergenlik (12-18 yaş) Kimliğe Karşı Kimlik Karmaşası: Çocukluktan ergenlik dönemine geçilen dönemdir. Çocuk, sınırlarını bilme, anne ve babayla ilişkilerinden sıyrılma, yeni kimlik kazanma, yaşam amaçlarını gerçekleştirme ve yaşamı anlamlandırmaya çalışma eğilimindedir. Bu dönemdeki başarısızlığı kimlik karmaşasına yol açmaktadır.
  6. Genç Yetişkinlik (18-35 yaş) Mahremiyete Karşı Yakınlık: Kişilerarası ilişkilerin güçlendirilmesi bu dönemin gelişim özelliğidir. Mahremiyet bilincinin oluşumundaki başarısızlık bireyi yabancılaşmaya ve izole olmaya taşır.
  7. Orta Yaş (35-60 yaş) Üretkenliğe Karşı Durgunluk: Yetişkin bu dönemde kendisinden ve ailesinden uzaklaşıp odağını daha çok diğer insanlara yardımcı olmaya yöneltir. Bireyin hayalleri ve gösterdiği başarısı arasındaki tutarlılığın dengesi önemlidir. Bu dengenin korunumundaki çelişki durgunluğa sebebiyet verir.
  8. Yaşlılık (60 yaş üzeri) Bütünlüğe Karşı Ümitsizlik: Yaşlı birey, geçmişte pişmanlıkları yerine geçmişi kabullenmesi ve yaşamda gösterdiği tüm çaba ve emeklerinin anlamlı olduğunu düşünmesi ego bütünlüğüne katkı sağlar. Sağlanmadığı taktirde yaşlı birey küskünlük, ümitsizlik duygularına kapılır.

 

ÖZEL BERK KARAOĞLU- AİLE DANIŞMA MERKEZİ


Geri