SINIR (BORDERLİNE) KİŞİLİK BOZUKLUĞU VE ŞEMA TERAPİ

          Sınır kişilik bozukluğuna sahip bireyler yaşamlarının birçok alanında sorun yaşarlar. Bu kişilerin sürekli değişkenlik gösteren ruh halleri, aile, sosyal ve romantik ilişkilerindeki tutarsızlık, dürtüsel davranışları gibi günlük yaşamını işlevsiz hale getiren sorunları vardır.

Bu bozuklukta;

• Kendisi ve çevresiyle ilgili sürekli değişen algılar,
• Öfke patlamaları
• Duygu durumunda tutarsızlıklar ve dürtüsellik
• Yalnız kalmaktan ve terk edilmekten korktuğu için aşırı çaba gösterme,
• Bedeninin gerçek olmadığını düşünerek hissiyat kazanmak için kendine zarar verme,
• İnsanları ve durumları iki uçlu düşünme, aşırı gözünde büyütme veya aşırı küçümseme
• İntihar eğilimleri görülmektedir.

        Borderline Kişilik Bozukluğu olan bireyler çok akıllı ve yaratıcı olmalarına karşın genellikle yeteneklerini geliştiremez, çoğu eğitim veya iş hayatlarını yarıda bırakırlar. Bu bireylerin büyük bir kısmı çocukluk dönemlerinde cinsel, fiziksel ve duygusal olarak travmatik olaylara maruz kalmış olabilirler. Diğer yandan bireyin mizacı, bağlanma stili, gelişimsel dönemleri ve sosyal yaşantısı da bu travmatik yaşantılarla birleştiğinde olumsuz etkileyecek bir düzeydeyse kendini, olayları ve çevresini gerçekçi olmayan şekilde algılar ve tepki verir. Bu nedenle bu bozukluğu taşıyan insanların yaşamda güçlük çekmesiyle birlikte ebeveynleri, kurduğu diğer ilişkiler ve ilgili ruh sağlığı çalışanları da olumsuz etkilenmektedir.

        Şema terapi, yetişkinlikte davranışlarımızı etkileyen ve şekillendiren unsurları çocuklukta deneyimlediklerimiz, gözlemlediklerimiz ve algıladıklarımızla açıklar. Sınır Kişilik Bozukluğuna yaşayan bireylerde terk edilme, duygusal yoksunluk, kusurluluk, bağımlılık, boyun eğicilik, yetersiz özdenetim gibi şemalar görülebilmektedir. Bu şemalar ayrı ayrı veya bir arada görülebilir. Bir arada görülen şemaları şema modları ile daha net açıklayabiliriz. Çünkü sınır kişilik bozukluğu olan bireylerde birçok farklı şema bir arada bulunabilir ve bunu şema terapi üzerine çalışan bir uzman ile çözümlemeye çalışmanız sağlıklı olacaktır.  Young bu tanıyı 5 mod ile açıklar:

• Kopuk/Korungan: Duygusal olarak insanlardan uzaklaşır, yardım kabul etmez. Cezalandırılmaktan ve suçluluk duygusundan kaçınmak için olması gerekenden fazla uyumlu davranır. Kendi bedenini hissetmeme, boşluk, sıkkınlık, tıkanma, madde kullanımı gibi belirtiler gösterir.
• Terk Edilmiş Çocuk: İhtiyaçlarının karşılanması ve korunma konusundaki çaresizlik durumudur. Kişi kendini değersiz, sevilmeyen kurban, muhtaç ve çaresiz hisseder.
• Kızgın/Dürtüsel Çocuk: İhtiyaçlarını ve isteklerini karşılamak için dürtüsel, ani hareket eder, duygularını işlevsiz biçimde sergiler. Aşırı kızgın olma, manipülatif, kötüye kullanıcı, tehtitkar, rastgele cinsel ilişki kurma eğilimindedirler.
• Cezalandırıcı Ebeveyn: Çocuk istek ve ihtiyaçlarını dillendirdikçe cezalandırılır ve görmezden gelinir. Çocuk kendini ebeveynlerine ihtiyaç duyduğu ve yardım aldığı için kendine kızgın bir hal alır. Eleştirel, inkar eden, zarar veren bir duruma gelebilir.
• Sağlıklı Erişkin: Bireyler çocukluğundan itibaren gelişen şemalarla baş etmek adına modlar üretirler. Bu modların en sağlıklısı tabi ki de sağlıklı erişkin modudur. Yani birçok olumsuz durumun üstesinden gelebilme çabasını gösterebilme becerisidir. Borderline kişiliklerde genellikle bu mod düşük derecede seyretse de terapinin ilk başlarında terapistin oluşturduğu model sağlıklı erişkin modu temsil eder ve danışan bir müddet sonra bu sağlıklı erişkin modu kendisi geliştirmeye başlayabilir.

        Bu modlar bireyin durumuna göre şekillenir ve kesinlik belirtmez. Modlar bireyin durumunu daha iyi analiz edebilmek, farkındalığını arttırmak içindir. Kişilere veya kişiliklere herhangi bir atıfta bulunmaz.

MERKEZİMİZDE ŞEMA TERAPİ NASIL ÇALIŞILIR

       Merkezimize gelen danışanlarla ilk önce en az 1-2 seans genel psikolojik değerlendirme süreci yapılmaktadır. Bilişsel olarak bir yaklaşımla beraber aynı zamanda bütüncül olarak aile sistemi incelenmektedir. Ancak 1-2 seans sonra bireyin kişilik yapısındaki şema örüntüleri tespit edilir ve şema terapi sürecine başlandığını söyleyebiliriz. Şema terapi sürecinde ise şema ölçekleri verilip bilimsel metotlarla tespit edilip daha sonra danışanla beraber yaşam örüntüsü birleştirilerek bu şemalar konuşulmaya başlanılır. Yaklaşık 3-4 seans şemaları, şema modları ve ebeveynlerinden gelen örüntüleri konuşulur. Şema terapide asıl olan farkındalıktır. Farkındalıktan sonra kişi nerede daha fazla o örüntüye maruz kaldığını ve baş edebileceğini öğrenebilmektedir. Bu durumda hayatında yaşam kalitesini kolaylaştıracak bir anahtar olacaktır.

M.BERK KARAOĞLU

UZMAN KLİNİK PSİKOLOG- AİLE DANIŞMANI

ÖZEL BERK KARAOĞLU AİLE DANIŞMA MERKEZİ