Obsesyon; istem dışı, ısrarcı ve kontrol edilemez şekilde gelen, gündelik yaşamı etkileyecek kadar sık yaşanan ve kaygıya neden olacak yineleyici düşünce, imge ve dürtülerdir. Kişi, tekrarlayan imge, düşünce veya dürtüleri etkisiz hale getirmeye, baskılamaya ve önemsiz hale getirmeye çalışır. En sık görülen obsesyonlar arasında kirlilik endişesi, cinsellik veya saldırganlık türleri, beden ait yaşanan yoğun kaygı, düzenleme ve simetridir.
Kompulsiyonlar, kişinin tekrar eden düşüncelerinden ve hissettiği kaygıdan, sıkıntıdan, korkudan kurtulmak için yapmaktan kendini alıkoyamadığı tekrar eden davranışları veya zihinsel eylemleridir. Kişi kontrol edemeyeceği şeylere olan gerginliğini kontrol edebileceği şeylere yönlendirir. Örneğin kişinin el yıkama, kontrol etme, düzenleme veya zihinsel olarak sayı sayma, dua etme, sözcükleri sessiz şekilde tekrar etme, ışığı kapatmayı veya fişleri çekip çekmediğini defalarca kontrol etmek gibi davranışlardır. Bu tür davranışların mantıksal bir gerekçesi olmadığı halde kişi, bunları yapmazsa veya tekrarlamazsa kötü sonuçları olacağını düşünür.
Obsesif Kompulsif Bozukluğun diğer bozukluklarla birlikte görülmesi olası bir durumdur. Örneğin kişinin görünümü ile ilgili aşırı düzeyde tekrar eden davranışlar sergilemesi ve aynada kendisini sürekli kontrol edip saatler harcaması (Beden Dismorfik bozukluğu), nesneleri atma veya elden çıkarmadaki zorluk (Biriktirme bozukluğu), istem dışı, ani ve devamlı tekrarlanan hareketler (Tourette sendromu) saç, deri yolma ve tikler gibi bozuklarla ilintili olabilir.
Obsesif Kompulsif bozukluğun oluşumuna; genetik yatkınlık, duygu ve davranışları aşırı baskılamak, katı ebeveyn tutumlarımız, kültürel aktarımlarımız, geçmiş travmalarımız, beyin yapısındaki bozulmalar ve kişilik özelliklerimiz gibi faktörler neden olabilmektedir.
Genellikle sosyal çevremizden izole olduğumuzda, evde yalnız otururken, çekingen ve daha içedönük bir durumdayken düşüncelerimizden uzaklaşmak zordur. Böyle durumlarda aklımıza gelen 4-5 düşünceyi farkında olmadan 30-40’a ulaştırma potansiyeli taşırız. Bu düşüncelerimizi baskıladıkça ve yok etmeye çalıştıkça düşüncelerimiz daha tekrarlayıcı bir hal alıyor. Yani kendimizi zihinsel geviş getirme (ruminasyon) adı verilen kısır bir döngüde buluyoruz.
Sosyal çevremizi, ilişkilerimizi güçlendirmek, uyum arttırıcı çalışmalar yapmak, ilgili gruplarda yer almak, atılganlık arttırıcı faaliyetlerde bulunmak, sosyal aktivitelere katılmak yani kısacası sosyal izolasyondan uzak olmak faydalı olacaktır.
İlaç tedavisinin yanısıra psikoterapi sürecine başlanması kolaylaştırıcı olacaktır. Uzman hekimden alınmış tanıyla gelen danışanlarla terapi süreci yönetilirken önce tanıyı oluşturan etmenler incelenir. Klinik görüşmelerle danışanların kişisel, gelişimsel, kültürel özellikleri, geçmiş yaşantısı, davranış örüntüleri, travmaları, aile, sosyal ve romantik ilişkileriyle ilgili veriler toplanır ve detaylı bilgi için kişilik testlerinden (MMPI) yararlanılabilir. OKB’yi tetikleyebilecek diğer duygu durum bozuklukları olup olmadığı incelenir. Kişiyi tanıma amaçlı görüşmelerden sonra terapi sürecine Bilişsel Davranışçı Terapi, Analitik bakış açısıyla beraber EMDR ve Şema Terapi ile devam edilebilir.
M.BERK KARAOĞLU
UZMAN KLİNİK PSİKOLOG- AİLE DANIŞMANI
ÖZEL BERK KARAOĞLU AİLE DANIŞMA MERKEZİ